Jaarverslag 2022 van de Stichting Oud Deventer (SOD)
In het verslagjaar 2022 was het weer mogelijk echte vergaderingen te houden. De eerste vergadering werd belegd in het wijkgebouw Van Vlotenlaan, want het stadhuis was nog gesloten in verband met het coronavirus.
De SOD probeert zoveel mogelijk proactief op te treden. Hiervoor zijn we voortdurend in gesprek met de betrokken wethouders, gemeentelijke instanties, de Planadviesraad en andere erfgoedorganisaties. De stichtingwordt soms samen met omwonenden en andere belanghebbenden al in oriënterende gesprekken betrokken bij sloop- en bouwplannen. Maar dan zijn de beleidsmakers soms kennelijk al zo ver in de besluitvorming dat het gesprek meer lijkt op een aantal mededelingen dan op feitelijk overleg, zoals bij de plannen om de scholen aan de Van Hetenstraat te slopen.
In 2022 werd weer een Opa-Omadag gehouden. Jonge kinderen konden met hun ouders of grootouders een interessante wandeling maken door de Raambuurt. De SIED en de SOD hopen hiermee de belangstelling voor ons erfgoed aan te wakkeren bij de jongste generatie.
Vele beleidsmakers zijn, evenals een vertegenwoordiging van de gehele bevolking en erfgoedinstellingen, faliekant tegen plaatsing van immens grote oplichtende reclamezuilen langs de Rijksweg A1. Die zouden hoger worden dan de Lebuinustoren. Enkele jaren geleden schijnen hierover afspraken te zijn gemaakt.
Hieronder een overzicht van de belangrijkste activiteiten van de SOD in 2022:
Publiciteit
Ook in 2022 is de Nieuwsbrief Oud Deventer tweemaal uitgekomen met artikelen die aansluiten bij de actualiteit. In december verscheen nummer 50.
Aan het up-to-date houden van de goed bezochte website wordt voortdurend gewerkt.
Er zijn nog exemplaren verkrijgbaar van ons derde boek, Licht, lucht en ruimte, dat een beeld geeft van de wederopbouwarchitectuur in Deventer in de naoorlogse jaren. Het is verkrijgbaar bij boekhandel Praamstra of het secretariaat voor € 15.00. Donateurs kunnen het gratis afhalen bij het secretariaat of tegen portokosten laten opsturen.
De Stentor heeft herhaaldelijk aandacht besteed aan onze standpunten, onder andere in een artikel over de plannen van Topicus.
Bestuur
Toegetreden tot het Algemeen Bestuur zijn de heren Marien de Langen en Daaf Ledeboer, beiden zeer ervaren in het monumentale erfgoed en bestuurlijke zaken. Mevrouw Esther de Bruijn heeft het Algemeen Bestuur verlaten. Het Dagelijks Bestuur wordt gevormd door Wim Koetsveld (voorzitter), Neelco Osinga (secretaris) en Fons Sijm (penningmeester).Het gehele bestuur bestaat uit negen leden, ieder met een eigen taak.
De Harry Rademaker Prijs, ingesteld om Harry Rademaker (1927- 2016)te eren en het behoud van het onroerende erfgoed te stimuleren, heet voortaan Stichting Oud Deventer-Harry Rademaker Prijs. Het thema van dit jaar was de wederopbouw (1945-1965). Genomineerd waren de projecten:
Flats Rembrandtkade 33 t/m 104, Stichting Eigen Bouw
Grijze Silo, Bureau Groen+Schild
Koningskerk Deventer, Commissie van Beheer.
De jury, bestaande uit mevrouw Ir. Anne-Lot Haag-Schepers, voorzitter, en de heren drs. Hans Magdelijns en drs. Daaf Ledeboer,hanteerde strenge criteria qua stijl en hergebruik. Zij kende de prijs toe aan de Grijze Silo, Bureau Groen+Schild..
Op 18 november werd deze prijs, een sculptuur van de hand van Sophia de Vies,uitgereikt door mevrouw Gerda Kroeze, senioradviseur Erfgoed van de gemeente, aan Ellen Schild en Tine Groen. Dezen betrokken in hun dankwoord ook de eigenaren van het gebouw, Anjo van den Brink en José van de Griendt.
De Grijze Silo uit 1961 is een prachtig voorbeeld van de wederopbouw. Het gebouw heeft zijn oorspronkelijke functie verloren. In 2015 zijn de bovenste twee verdiepingen door de nieuwe eigenaar tot appartement verbouwd. In 2017 is de onderlaag naar ontwerp van Studio Groen+Schild tot architectenbureau verbouwd en in 2021 uitgebreid met een aanbouw met kantoorruimte en een appartement. Die uitbreiding staat op kolommen, waardoor het doorzicht op de haven behouden blijft. Door de staalconstructies hebben verbouwing en uitbreiding een uitstraling gekregen die bij de bestaande industriële architectuur past. Het is een verrijking voor de omgeving.
Beeldkwaliteitsplan
Een heikel punt in de ogen van de stichting is de hoek Keizerstraat-Singel. Voor de ambitieuze plannen van Topicus, precies op die hoek,de hoofdentree naar de oude binnenstad, heeft de gemeente een zogenaamd kwaliteitsteam benoemd dat moet waken over een zorgvuldige invulling van de plannen.
In de gemeentelijke publicatie Kwaliteit voor ogen zegt de gemeente al in 1998: “Op belangrijke zichtlocaties (bijvoorbeeld hoek Keizerstraat-Singel) moet aan de architectonische kwaliteit de hoogste zorg worden besteed.” De SOD heeft ernstige bezwaren tegen de bouwplannen van Topicus en heeft de indruk dat er in het verslagjaar weinig of niets is verbeterd in de planvorming.
De Kien
Het gebied langs de spoorlijnen,van het oude postkantoor aan de Diepenveenseweg tot de Hogeschool Saxion, wordt ontwikkeld tot een vooruitstrevend woon-werkgebied voor hoogwaardige arbeid. Er zal spoedig een begin worden gemaakt met het realiseren van de bouwplannen aan de Handelskade.
Brink en binnenstad
Wij steunende plannen van Wonen boven Winkels vooreen stadstuin tussen de Korte Bisschopstraat en de Grote Overstraat. Wonen boven Winkels is nu een samenwerking tussen Woonbedrijf Ieder1 en de gemeente. De uitvoering van de plannen lijkt nog lang op zich te laten wachten ondanks de enorme behoefte aan woonruimte.
Met succes hebben we bezwaar gemaakt tegen de ontsierende apparatuur voor de luchtbehandeling op de voormalige Luxor-bioscoop, nu Chicago. De apparatuur is echter na ruim een jaar nog steeds niet aan het oog onttrokken door het geplande schuine dak. Dit probleem is door de SOD diverse malen ter sprake gebracht bij de autoriteiten, maar handhaving schijnt zeer moeilijk te zijn.
Het verbrande rijksmonument Grote Overstraat 54 is nog steeds een troosteloze ruïne in een gezellige winkelstraat. Er zijn nog geen plannen voor reconstructie of nieuwbouw. Het perceel is verschillende malen van eigenaar gewisseld. Het Dagelijks Bestuur heeft zich ter plekke op de hoogte laten brengen van de situatie.
Het Poppodium in het Burgerweeshuis wil uitbreiden. De SOD verzet zich tegen aantasting van het rijksmonument. Verplaatsing naar het Havenkwartier zouden wij toejuichen. Niet alleen de aantasting van het monument zou hiermee van de baan zijn, maar ook overlast voor de bewoners van de binnenstad. Er woedt een felle discussie over de vraag of het Poppodium moet worden samengevoegd met de schouwburg of verplaatst naar het Havenkwartier.
Grote Kerkhof
De gemeente presenteerde in 2020 plannen voor het Grote Kerkhof. In deze plannen werden de andere pleinen om de Lebuinuskerk, ook wel Lebuinuspleinen genoemd, meegenomen. De stichting heeft schriftelijk aan de beleidsmakers haar ideeën over het vernieuwde Grote Kerkhof uiteen gezet. In 2021 zijn de werkzaamheden begonnen. In de plannen die destijds in de openbare ‘tafels’ werden besproken, was geen sprake van de fontein die op het plein stond voor de ingang van de Lebuinuskerk.
Er ontstond dan ook enige reuring toen bekend werd dat voor deze fontein van de Zwitsers-Nederlandse beeldhouwer Jeanot Bürgi geen plaats meer was. De fontein was een jubileumgeschenk aan de stad Deventer in 1971 van de blikfabriek Thomassen & Drijver. Op instigatie van de Deventer beeldhouwer Károly Szekeres heeft een comité van enkele prominente medestanders, met steun van Heemschut en SOD, tevergeefs geprobeerd te voorkomen dat de fontein werd weggehaald om (voorlopig?) te worden opgeslagen in het Gemeentelijk Groenbedrijf.
Nieuwe Markt
Het voormalig gymnasium/MMS aan de Nieuwe Markt is aangemerkt als gemeentelijk monument. Het wordt ingericht als museum en appartementencomplex. De architect heeft gedurfde plannen met het dak van het markante gebouw. De Chinese kunstenaar Lu Xinjianzal een glazen gestileerde verwijzing naar de plattegrond van de stad op het dak aanbrengen, die in het donker wordt aangelicht. De SOD heeft problemen met de opvallende dakkajuiten, ‘lantaarns’, die de oorspronkelijke strenge symmetrie aantasten, maar we hebben ons verzet opgegeven. Begin 2023 wordt het complex geopend.
Uitbreidingsplannen Van Gendt-Metzelaar(1881-1910)
In het verslagjaar is er geen of nauwelijks vooruitgang geboekt in de aanmerking tot gemeentelijk monument van ongeveer tachtig statige herenhuizen in de omgeving van de Singel in het door het rijk beschermde stadsgezicht.
Wij pleiten ervoor deze aanmerking principieel aan te pakken.
Sluiskwartier en omgeving
In de oude gevelwand van het Pothoofd zullen de interessante panden gerestaureerd worden. Voor de gesloopte panden komt passende bebouwing terug en een nieuwe entree voor de Brinkparkeergarage. Achter de gevelwand komt een parkeerterrein met nieuwbouw.
De herinnering aan het sluisje zal op waardige manier levend worden gehouden door gedeeltelijk herstel. Vlak voor de jaarwisseling 2022-2023 heeft gedeputeerde Roy de Witte een bezoek gebracht aan de locatie.
De fabriek van Senzora in het Sluiskwartier is verhuisd naar het industrieterrein. Dat geeft ruimte voor de bouw van een honderdtal huizen. De SOD houdt in de gaten wat er met de monumentwaardige delen van de fabriek gebeurt. Sloopactiviteiten zijn volop gaande. Er is nog geen zekerheid over de definitieve plannen.
Worp
Door de verkoop van tegelhandel Verhaard aan de Worp is ongerustheid ontstaan over de plannen van de nieuwe eigenaar. Het pand is niet aangemerkt als monument, maar is wel van monumentale waarde (wasserij met grote bleek, die nu camping is). Het achterliggende wandelplantsoen is gemeentelijk monument.
Heilig Hartkerk
De SVPO, School voor Persoonlijk Onderwijs, huist in de oude kerk. De school heeft de pastorie gekocht om daarin enkele klaslokalen onder te brengen. Tussen de kerk en de straat is enige nieuwbouw gerealiseerd. De SOD heeft geprobeerd te bemiddelen om het rijksmonumentale orgel teruggeplaatst te krijgen in de kapel van het grootseminarie Bovendonk in Hoeven (Noord-Brabant), waar het oorspronkelijk stond.
Gevelstenen van de oude paviljoens op Brinkgreven
Zo’n veertig jaar geleden zijn de oude paviljoens van het psychiatrisch ziekenhuis Brinkgreven afgebroken en vervangen door moderne gebouwen. Enkele monumentale gevelstenen zijn niet herplaatst in de nieuwe gebouwen .Met de SIED en gesteund door het Mr. Nico Bolkesteinfondsprobeert de SOD een goede plek te vinden voor deze monumentjes.
Roto Smeets
Op het terrein van Roto Smeets moet een aantrekkelijke woon-werkwijk komen.De sloop is in volle gang. Wij steunen de SIED bij haar streven om historisch waardevolle elementen te behouden.
Schoorsteen Coberco
De kans dat de hoge beeldbepalende schoorsteen van het gesloopte Coberco-complex blijft staan, neemt toe door acties van de SIED,die wij steunen.
Machinefabriek Geurtsen, v.h. Tapijtfabriek
Tussen de ontwikkelaar, de gemeente en de erfgoedinstellingen SIED, Heemschut en SOD vinden besprekingen plaats om de oude fabriek een herbestemming te geven als woonwijk. Het complex heeft vele interessante historische onderdelen, maar de projectontwikkelaar lijkt hier geen boodschap te hebben en heeft plannen bekendgemaakt waarin het terrein overvol komt te staan met woningen. De erfgoedinstellingen en het buurtcomité zijn fel gekant tegen deze plannen.
Geertruidentuin
De SOD is ingenomen met de plannen van de projectontwikkelaar om het oude Sint Geertruiden Ziekenhuis of Gasthuis in oude glorie te herstellen. Diverse ondernemingen die als antikraak in het ziekenhuis gevestigd waren, hebben het monument verlaten.
Er is hard gebouwd aan een modern woonwijkje op het naastliggende terrein van het in 2008 afgebroken ziekenhuis.
Neelco Osinga