Jaarverslag van de Stichting Oud Deventer (SOD)
Al bij het uitbreken van de coronapandemie in maart 2020 werd duidelijk dat het coronavirus de volksgezondheid ernstig bedreigde. De vergaderingen van ons bestuur zijn in verband met het besmettingsgevaar meestal via het beeldscherm gehouden. De kwaliteit van beeldschermvergaderingen is niet van het gehalte als wanneer de deelnemers lijfelijk aanwezig zijn. We missen de mogelijkheid even informeel ruggenspraak te houden met elkaar.
Soms krijgen we te horen dat de SOD slechts reactief opereert. Maar ingrepen aan het immobiele erfgoed worden zelden lang van tevoren bekend gemaakt en de SOD probeert toch zoveel mogelijk proactief op te treden. Hiervoor zijn we voortdurend in gesprek met de betrokken wethouders, gemeentelijke instanties, de Planadviesraad en andere erfgoedorganisaties. Vaak wordt de stichting al in de oriënterende gesprekken met omwonenden en andere belanghebbenden betrokken bij toekomstige veranderingen. Die contacten hebben geleden onder de coronamaatregelen.
Toch liet 2021enkele belangrijke ontwikkelingen zien op het gebied van het immobiele erfgoed.
Hieronder volgt een overzicht van de belangrijkste activiteiten van de SOD in 2021:
Publiciteit
Twee maal per jaar geeft de SOD de Nieuwsbrief Oud Deventer uit met artikelen die aansluiten bij de actualiteit.
De gebruikers van de website betonen zich tevreden over de doorgevoerde verbeteringen.
In het voorjaar van 2021 is ons derde boek, Licht, lucht en ruimte, verschenen. Het geeft een beeld van de wederopbouwarchitectuur in Deventer in de naoorlogse jaren. Er is grote belangstelling voor het boek. Donateurs kunnen het gratis afhalen bij het secretariaat of tegen portokosten laten opsturen. Er zijn nog exemplaren verkrijgbaar. Belangstellenden kunnen het boek verkrijgen bij de boekhandel of het secretariaat voor € 15.00.
Bestuur
Als opvolger van Theo Terpstra is Fons Sijm gekozen tot penningmeester. Het dagelijks bestuur wordt gevormd door de voorzitter (Wim Koetsveld), secretaris (Neelco Osinga) en penningmeester (Fons Sijm). Het gehele bestuur bestaat uit negen leden, ieder met een eigen taak. We kunnen nog aanvulling gebruiken.
De Harry Rademaker Prijs
Deze is ingesteld om Harry Rademaker (1927- 2016) te eren en het behoud van het onroerende erfgoed te stimuleren, heet voortaan Stichting Oud Deventer-Harry Rademaker Prijs. Er is een commissie aangesteld die de prijsuitreiking in 2022 gaat voorbereiden. Het onderwerp van de nieuwe prijs is wederopbouw.
Formele kaders
De bouwhistorische waarden- en verwachtingenkaart, gebaseerd op de Kadastrale Atlas van 1832, is voltooid. Die waarden worden vastgelegd in een juridisch kader, zoals monumentenlijsten of bestemmingsplannen.
Beeldkwaliteitplan
Wij hebben meegesproken over het nieuwe beeldkwaliteitplan,dat in het verslagjaar door de gemeenteraad is aangenomen. Een heikel punt is de hoek Keizerstraat-Singel, al genoemd in het oude beeldkwaliteitplan. Omdat de plannen van Topicus, precies op die hoek,de entree betreffen van de oude binnenstad, heeft de gemeente een zogenaamd kwaliteitsteam benoemd dat waakt over een zorgvuldige invulling van de plannen. We zijn bepaald niet gelukkig met de plannen en maken dat steeds duidelijk.
De Kien
Het gebied langs de spoorlijnen, van het oude postkantoor aan de Diepenveenseweg tot de Hogeschool Saxion, wordt ontwikkeld tot een vooruitstrevend woon-werkgebied voor hoogwaardige arbeid. Wij volgen de ontwikkelingen en zijn ingenomen met de bouwplannen aan de Handelskade.
Sluiskwartier en omgeving
De planning voor het Sluiskwartier vordert. In de oude gevelwand van het Pothoofd worden de interessante panden gerestaureerd. Voor de gesloopte panden komt passende bebouwing en een nieuwe entree voor de Brinkparkeergarage terug. Achter de gevelwand komt een parkeerterrein met nieuwbouw.
Met de Stichting Industrieel Erfgoed Deventer (SIED) en Heemschut, na advies van de landelijke Stichting Historische Sluizen en Stuwen en archeologisch onderzoek, overleggen we met de gemeente om resten van het voormalige sluisje zichtbaar te maken. De herinnering aan het sluisje zal op waardige manier levend worden gehouden.
De fabriek van Senzora in het Sluiskwartier is verhuisd naar het industrieterrein. Dat geeft ruimte voor de bouw van een honderdtal huizen. De SOD houdt in de gaten wat er met de monumentwaardige delen van de fabriek gebeurt.
Het bescheiden paviljoen aan het stadsstrand aan de overkant van de IJssel moest buiten het strandseizoen worden verwijderd. Dat is in de laatste twee winters niet gebeurd, ondanks een sterke bedreiging door hoog water.
Grote Kerkhof
De gemeente heeft in 2020 nieuwe plannen voor het Grote Kerkhof ontwikkeld. In deze plannen worden de andere pleinen om de Lebuinuskerk, ook wel Lebuinuspleinen genoemd, meegenomen. In 2021 zijn de werkzaamheden begonnen.
Wij deden mee met de zogenaamde tafels, gespreksgroepen over de plannen. De stichting heeft schriftelijk aan de beleidsmakers haar ideeën over het vernieuwde Grote Kerkhof uiteengezet.
Nieuwe Markt
Het voormalig gymnasium/MMS aan de Nieuwe Markt is aangemerkt als gemeentelijk monument. Het wordt ingericht als museum en appartementencomplex. De architect heeft gedurfde plannen met het dak van het markante gebouw. De Chinese kunstenaar Lu Xinjian zal een glazen gestileerde verwijzing naar de plattegrond van de stad op het dak aanbrengen, die in het donker wordt aangelicht. De SOD heeft problemen met de opvallende dakkajuiten, ‘lantaarns’, die de oude strenge symmetrie aantasten. De gemeente wil in de binnenstad zoveel mogelijk schuine daken zien. Deze ‘lantaarns’ tasten dit streven aan.
Geertruidentuin
De SOD is ingenomen met de plannen van de projectontwikkelaar om het oude Sint Geertruiden Ziekenhuis of Gasthuis in oude glorie te herstellen. In het monument huizen nu diverse ondernemingen.
Er komt een modern woonwijkje op het naastliggende terrein. Daar stond het ‘nieuwe’, in 2008 afgebroken Sint Geertruiden Ziekenhuis. In de winter van 2021-2022 begint de nieuwbouw.
Brink en omgeving
Wij steunen de plannen van Wonen boven Winkels voor een stadstuin tussen de Korte Bisschopstraat en Grote Overstraat. Het is nu een samenwerking tussen Woonbedrijf Ieder1 en de gemeente. Ondermeer het grote aantal eigenaren van de omliggende percelen vertraagt de realisering.
Met succes hebben we bezwaar gemaakt tegen de ontsierende apparatuur voor de luchtbehandeling op de voormalige Luxor-bioscoop, nu Chicago. De apparatuur zal aan het oog onttrokken worden door een schuin dak.
Het verbrande rijksmonument Grote Overstraat 54 is nog steeds een troosteloze ruïne in een gezellige winkelstraat. Er zijn nog geen plannen voor reconstructie of nieuwbouw. Het perceel is verschillende malen van eigenaar gewisseld.
Het Poppodium in het Burgerweeshuis wil uitbreiden. De SOD verzet zich ertegen dat het rijksmonument wordt aangetast. Er wordt over gesproken het te verplaatsen naar het Havenkwartier, wat wij zouden toejuichen. Niet alleen de aantasting van het rijksmonument door aanpassingen aan nieuwe eisen voor poppodia zou hiermee van de baan zijn, maar ook overlast voor de bewoners van de dicht bewoonde binnenstad.
Uitbreidingsplannen Van Gendt-Metzelaar (1881-1910)
De omgeving van de Singel is bebouwd met statige herenhuizen. Het gebied ligt in het door het Rijk beschermde stadsgezicht. Maar slechts een deel van die prachtige panden heeft de gemeente Deventer aangemerkt als gemeentelijk monument bij het Monumenten Inventarisatie Project (MIP). Dit project begon in 1987 en had als doel alle waardevolle bouwwerken en gebieden uit de periode 1850-1940 in kaart te brengen.
Ongeveer tachtig panden zouden beter beschermd moeten worden, mede om hun monumentale onderdelen zoals trappenhuis, decoraties en marmer- en tegelwerk. Aanmerking is echter een tijdrovend en moeizaam proces. Wij pleiten ervoor deze aanmerking principieel aan te pakken.
Een verbouwing aan de Gibsonstraat heeft geleid tot aantasting van het beschermde stadsgezicht. Het oorspronkelijke oude smeedijzeren hekwerk op een laag muurtje is gesloopt. Wij hebben dit gemeld aan de gemeente, die verantwoordelijk is voor handhaving.
Het is jammer dat de tuin is vervangen door een kale parkeerplaats.
Heilig Hartkerk
De SVPO, School voor Persoonlijk Onderwijs, huist in de oude kerk. De school heeft de pastorie gekocht om daarin enkele klaslokalen onder te brengen. Daardoor is de behoefte verminderd om in de tuin te bouwen. Tussen de kerk en de straat is wel enige nieuwbouw gepland. Wat er met het rijksmonumentale orgel van de kerk gebeurt, is onzeker. Wij hebben geprobeerd te bemiddelen in terugplaatsing in de kapel van het grootseminarie Bovendonk in Hoeven (Noord-Brabant), waar het oorspronkelijk stond.
Gouden Driehoek
We hebben gevraagd de eeuwenoude akker tussen de Brinkgreverweg, Raalterweg en Oosterwechelsweg, de ‘Gouden Driehoek’, aan te merken als beschermd stadsgezicht. Die ligt tussen Park Braband en Brinkgreven, beide ontworpen door Leonard Springer. De gemeente verzekerde ons dat de bestemmingsplannen voldoende garantie bieden dit eeuwenoude restant van de Schoutenenk te behoeden voor bebouwing. De Gouden Driehoek helpt Schalkhaar zijn dorpse karakter te behouden.
Aan de Gouden Driehoek grenst psychiatrisch ziekenhuis Brinkgreven. Zo’n veertig jaar geleden zijn de oude paviljoens daar afgebroken en vervangen door moderne gebouwen. De oude paviljoens hadden in grote stenen hun naam aan hun gevels. Niet alle karakteristieke gevelstenen zijn herplaatst in de nieuwe paviljoens. Enkele liggen aan de elementen blootgesteld op het terrein. Wij proberen met de SIED en gesteund door het Mr. Nico Bolkesteinfonds deze monumentjes te beschermen.
Roto Smeets
De SIED wil karakteristieke delen van Roto Smeets behouden, gesteund door de SOD en Heemschut. Men kan van dit bedrijventerrein een aantrekkelijke woon-werkwijk maken.
Schoorsteen Coberco
De kans dat de hoge beeldbepalende schoorsteen van het gesloopte Coberco-complex blijft staan, neemt toe door acties van de SIED, die wij steunen.
Machinefabriek Geurtsen, v.h. Tapijtfabriek
Tussen de ontwikkelaar, gemeente en de erfgoedinstellingen SIED, Heemschut en SOD vinden besprekingen plaats om de oude fabriek een herbestemming te geven als woonwijk. Het complex heeft vele interessante historische elementen.
Neelco Osinga